Praktyczne aspekty zarządzania jednostką ochrony zdrowia, edycja wiosenna

I edycja konferencji „Praktyczne aspekty zarządzania jednostką ochrony zdrowia” odbyła się w dn. 30-31 marca 2023 r. w Gdyni. Wydarzenie zostało zorganizowane dzięki współpracy redakcji „OPM” i Stowarzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej. Stworzyło ono okazję do zdobycia kompleksowej wiedzy z zakresu poprawy efektywności funkcjonowania podmiotów leczniczych, a tym samym poprawy działania całego systemu ochrony zdrowia.

Eksperci biorący udział w konferencji omówili kwestie jakości w ochronie zdrowia, waloryzacji wyceń świadczeń, budowania opieki koordynowanej oraz cyfryzacji placówek medycznych. Ponadto, skupili się także na organizacji i funkcjonowaniu poszczególnych części szpitala, jakie stanowią m.in. SOR czy apteka szpitalna.

Wydarzenie zostało objęte patronatem przez Polską Federację Szpitali, Ogólnopolskie Stowarzyszenie szpitali Prywatnych, Ogólnopolski Związek Pracodawców Szpitali Powiatowych oraz Federację Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia Porozumienie Zielonogórskie.

Jakość w ochronie zdrowia

Konferencję rozpoczęli Paulina Prencel, redaktor zarządzająca „Ogólnopolskiego Przeglądu Medycznego” oraz Dariusz Rajczyk, prezes Zarządu Głównego STOMOZ. Jako pierwszy głos zabrał Zbigniew J. Król, specjalista zdrowia publicznego, były wiceminister zdrowia. W swojej prelekcji skupił się on na zagadnieniu jakości w ochronie zdrowia. Na początku postawił słuchaczom pytania: czy można zmierzyć jakość? Kto odpowiada za jakość? W wynikającej z tego dyskusji uczestnicy konferencji zgodzili się, że za jakość w placówce medycznej odpowiadają wszyscy – zarówno dyrektorzy jak i każdy z pracowników. Kolejno minister omówił wymiary jakości oraz cele, dla których się ją zapewnia, w tym: realizacja właściwych działań, sprawiedliwość dla wszystkich pacjentów oraz sprawowanie konsekwentnej opieki. Król znacząco podkreślił także, że zapewnienie jakości stanowi proces, nie jednorazowe działanie.

Waloryzacja wycen świadczeń NFZ

Maciej Sokołowski, wiceprezes Zarządu Głównego STOMOZ, na początku swojej prelekcji postawił tezę: w Polsce wyceny świadczeń są ustalane w sposób mało przejrzysty, przypadkowy, na zasadzie „gaszenia pożarów”. Jako jej poparcie podał przykład wycen świadczeń opieki paliatywnej i hospicyjnej (OPH), po czym omówił przyczyny trudnej sytuacji tego rodzaju placówek, a tym m.in.: brak waloryzacji wycen, systematyczny wzrost kosztów, limitowanie świadczeń oraz odpływ kadry. Sokołowski zaznaczył, że istnieje konieczność pilnego wypracowania mechanizmu waloryzacji wycen w celu stabilizacji systemu i zapewnienia odpowiedniej jakości leczenia pacjentów. Dodał również, że tworzony jest projekt ustawy, która wprowadzi do systemu prawnego mechanizmy umożliwiające coroczną, systematyczną waloryzację wycen świadczeń w oparciu o dane makroekonomiczne, z podziałem na koszty pracy i koszty pozapłacowe. Na zakończenie zapytał zebranych słuchaczy: „to jak, pomożecie?”, co spotkało się z widoczną aprobatą zebranych.

Dotacje unijne

Temat dotacji unijnych dla zdrowia na lata 2021-2027 omówiła Liliana Bielas-Kostyra, prezes NZOZ MEDICO Praktyka Lekarzy Rodzinnych i Specjalistów w Tychach. Prelegentka zaznaczyła, że każda placówka medyczna, niezależnie od formy organizacyjno-prawnej, może ubiegać się o przyznanie dotacji ze środków unijnych, a następnie omówiła rodzaje programów unijnych dla obszaru ochrony zdrowia. Następnie skupiła się na konkretnym programie, czyli Funduszach Europejskich dla Dolnego Śląska. Omówiła poszczególne priorytety funduszy, jakie stanowią: poprawa infrastruktury ochrony zdrowia, zakup i wyposażenie w nowoczesny sprzęt medyczny oraz rozwiązania z zakresu IT oraz finansowanie i realizacja programów profilaktycznych. Następnie po krótce omówiła programy takie, jak: FENIKS – Fundusze Europejskie na Infrastrukturę Klimat i Środowisko 2021-2027, FERS – Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027 oraz FENG – Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021-2027. Na zakończenie prelegentka gdzie szukać informacji na temat programów oraz na co należy zwrócić uwagę przed złożeniem wniosku.

Koordynowana opieka zdrowotna

Budowanie koordynacji opieki zdrowotnej w aktualnych warunkach polskiej ochrony zdrowia omówił Piotr Karniej, członek zarządu Oddziału Dolnośląskiego STOMOZ. Na początku scharakteryzował opiekę koordynowaną oraz przybliżył proces jej wdrażania od momentu powołania przez Ministra Zdrowia Zespołu ds. Zmian w POZ. Następnie prelegent skupił się na zmianach, jakie zachodzą poprzez wprowadzenie koordynowanej opieki zdrowotnej w praktykach POZ. Tutaj wymienił m.in.: nawiązanie współpracy pomiędzy praktykami POZ, a lekarzami specjalistami czy dodatkowe finansowanie świadczeń diagnostycznych, które mogą być wykonane w placówkach z którymi zawarto umowę, lub we własnych zasobach. Następnie prelegent przeszedł do kwestii, które pozostały bez zmian, czyli: sposób postępowania lekarzy POZ z pacjentem chorym na choroby przewlekłe, oczekiwanie pacjenta chorego przewlekle na leczenie u specjalisty, dostępność do lekarzy specjalistów czy brak szkoleń dla lekarzy POZ, pielęgniarek POZ i koordynatorów. Na koniec Karniej przedstawił wszelkie wątpliwości związane z wprowadzeniem modelu koordynacji opieki zdrowotnej na poziomie POZ-tu, ale również możliwości, jakie niesie to za sobą dla polskiej ochrony zdrowia.

Potencjał apteki szpitalnej

Możliwości wykorzystania apteki szpitalnej dla poprawy sytuacji ekonomicznej szpitali omówił Marcin Cichoń, śląski wojewódzki konsultant ds. farmacji szpitalnej. Na początku wyjaśnił, że kierownik apteki współpracuje z każdą kluczową osobą w placówce, czyli: pielęgniarką naczelną, dyrektorem ds. lecznictwa, księgową, działam kontraktowania, laboratorium oraz pielęgniarkami oddziałowymi, ma więc pełny obraz sytuacji, jaka ma aktualnie miejsce w szpitalu. Prelegent podkreślił także istotne znaczenie współpracy z przedstawicielami firm farmaceutycznych, które przynosi wiele korzyści nie tylko w obszarze ekonomii, ale także w kwestii poprawy bezpieczeństwa terapii, jak również w kierunku wzrostu jej skuteczności, na czym wszystkim powinno najbardziej zależeć. Podsumowując zaznaczył , że dopóki zarządy szpitali nie zrozumieją, że warto jest ściśle współpracować z kierownikiem apteki, pozwalając mu działać w wielu obszarach czy wspierając go zatrudnieniem dodatkowego personelu, dopóty kondycja finansowa szpitali będzie słaba i nie będzie się w stanie poprawić bez dofinansowania zewnętrznego.

Jak skutecznie zarządzać SOR

Jacek Olszewski p.o. Koordynator SOR Zagłębiowskiego Centrum Onkologii w Dąbrowie Górniczej w swojej prelekcji przybliżył metody zarządzania SOR, odwołując się do jego zasobów, finansów i organizacji pracy. Na początku omówił rolę i miejsce oddziałów ratunkowych w systemie ochrony zdrowia zaznaczając, że SOR nie pełni funkcji Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) oraz Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej (AOS), nie zastępuje także lekarza POZ i lekarza specjalisty w ambulatoryjnej diagnostyce i leczeniu chorób przewlekłych. Prelegent podkreślił, że nieefektywne zarządzanie tym oddziałem przekłada się nie tylko na zmniejszenie przepływu pacjentów oraz spadek efektywności i jakości udzielanych świadczeń, ale także na nadmierne obciążenie personelu, eksploatacje sprzętu oraz zwiększenie wykorzystania zasobów i infrastruktury, a w efekcie na straty finansowe. Następnie Olszewski omówił najczęstsze czynniki uniemożliwiają optymalizację procesu diagnostyczno-terapeutycznego w SOR oraz odwołał się do sytuacji Zagłębiowskiego Centrum Onkologii w Dąbrowie Górniczej, które za sprawą wprowadzenia nowych metod zarządzania ostatnimi czasy znacząco poprawiło sposób funkcjonowania SOR.

Nowoczesne metody zarządzania placówką medyczną

Bernard Żaroffe, zastępca dyrektora ds. lecznictwa S.P.Z.O.Z. w Tomaszowie Lubelskim omówił nowoczesne metody zarządzania jednostką ochrony zdrowia, odwołując się do własnych doświadczeń. Na początku omówił analizę potrzeb i potencjału jednostki, która została przeprowadzona w pierwszym okresie działalności zarządu szpitala – przedstawił negatywne i pozytywne strony wyników wstępnej oceny. Następnie przeszedł do strategicznych założeń dotyczących funkcjonowania placówki, w tym m.in.: redukcji bazy łóżkowej szpitala, utworzenia „dużego oddziału wewnętrznego” w ramach III poziomu sieciowego sprzyjającego optymalizacji wykorzystania bazy łóżkowej pionu zachowawczego, utworzenia Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego na podstawie analizy potrzeb społecznych, rozszerzenia portfolio Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej, utrzymania i wzmocnienia systemu budowania jakości. Na koniec prelegent przedstawił perspektywy na przyszłość, związane z rozbudową szpitala.

Reforma psychiatrii

Drugi dzień spotkania rozpoczęła Iwona Mazur, prezes zarządu Oddziału Dolnośląskiego STOMOZ. Prelegentka omówiła reformę polskiej psychiatrii zaznaczając, że rekomendowanym kierunkiem zmian jest w tym obszarze deinstytucjonalizacja opieki psychiatrycznej. Mazur przybliżyła sytuację psychiatrii dla dorosłych, określając ją jako względnie dobrą – omówiła jej wady i zalety oraz przedstawiła plan budowy Centrów Zdrowia Psychicznego do końca 2023 r. Następnie przeszła do analizy psychiatrii dziecięcej, która obecnie znajduje się w znacznie gorszej sytuacji. Kolejnym elementem prelekcji było przedstawienie rekomendacji, które mogłyby poprawić sytuację polskiej psychiatrii, w tym: plan sieci szpitali psychiatrycznych ustalany na podstawie ustawowej oraz tworzenie poza szpitalnych miejsca pobytu kryzysowego przy każdym CZP. Istotną kwestią było przedstawienie zarówno nieformalnych poziomów opieki oferowane osobom z zaburzeniami psychicznymi, czyli samoopieki i nieformalnej opieki środowiskowej, jak również charakterystyka form formalnych, takich jak: psychiatryczna opieka zdrowotna realizowana w ramach podstawowej opieki zdrowotnej czy usługi świadczone na rzecz osób z zaburzeniami psychicznymi w szpitalach ogólnych.

Narzędzia Big Data w ochronie zdrowia

Kwestię dostępu do danych w placówkach medycznych omówił Jarosław Kozera, ekspert Związku Pracodawców RP. Prelegent nakreślił aktualną sytuację związaną z dostępem do danych i wymienił najistotniejsze bariery, które go utrudniają, czyli: duża liczba źródeł danych, defensywna polityka dostawców oraz zarządzanie przez sugestie, tzw. „Exceloza”, stanowiąca największą z barier w drodze do zastosowania innowacyjnych narzędzi. Prelegent zaznaczył, że placówki medyczne w większości przypadków nie mają dostępu do danych, które są stale gromadzone, ale nie ma możliwości ich wydobycia bez pośrednictwa dostawców. Kozera zwrócił uwagę na fakt, że w erze cyfryzacji przydatnym narzędziem do generowania i analizy danych są algorytmy sztucznej inteligencji, które w znacznej mierze wpływają na oszczędność ludzkiego czasu.

Nowoczesne rozwiązania dla szpitali

Wśród prelegentów biorących udział w konferencji znaleźli się również reprezentanci firm oferujących różnego rodzaju rozwiązania dla rynku medycznego. W swoich wystąpieniach poruszyli m.in. takie tematy jak: w jaki sposób projektować bezpieczne i efektywne pod względem energetycznym obiekty ochrony zdrowia, aktualne problemy związane z inwestycjami medycznymi, automatyzacja i robotyzacja szpitali, nowoczesny outsourcing usług medycznych, innowacyjne rozwiązania dla Centralnych Sterylizatorni.

Podczas wystąpień, zarówno merytorycznych, jak i firmowych pojawiały się pytania od uczestników konferencji, na które wszyscy prelegenci udzielali wyczerpujących odpowiedzi. Spotkanie obfitowało także w żywe dyskusje, kontynuowane w kuluarach podczas przerw. Tam też uczestnicy mieli okazję, by porozmawiać z reprezentantami firm przy ich stoiskach i zapoznać się szczegółowo z proponowanymi przez wystawców rozwiązaniami. W gronie partnerów znaleźli się specjaliści z takich firm, jak: Acsseco Poland, Europejskie Centrum Sekwencjonowania, I+med, Invest IT, MMM, PFMS, Supra Brokers, Synektik, TZMO, Warbud.

Panel ekspercki „Aktualne problemy i wyzwania w ochronie zdrowia”

Eksperci biorący udział w panelu dyskusyjnym zorganizowanym podczas I Konferencji „Praktyczne aspekty zarządzania jednostką ochrony zdrowia” wskazywali problemy oraz wyzwania z którymi aktualnie mierzy się polska służba zdrowia.

Jako pierwszy głos zabrał Dariusz Rajczyk, prezes Zarządu Głównego STOMOZ. Zwrócił on uwagę na to, jak ważny jest wzajemny dialog oraz współpraca pomiędzy organizacjami zrzeszającymi osoby związane z sektorem medycznym: „jako środowisko ochrony zdrowia musimy mówić o problemach i trzymać się razem” – podsumował prezes Rajczyk. Temat kontynuował Jan Krakowiak, prezes Poddębickiego Centrum Zdrowia. Podkreślał on jak ważne są spotkania w gronie specjalistów, wymiana informacji, rozmowy o problemach i wspólne poszukiwanie rozwiązań.

Zdaniem Piotra Karnieja, członka zarządu Oddziału Dolnośląskiego STOMOZ, w ostatnim czasie coraz rzadziej sięga się po doświadczenia ekspertów. Mimo dużej liczby konferencji, kongresów i spotkań, w których nierzadko uczestniczą również przedstawiciele rządu, niewiele z prezentowanych podczas tych wydarzeń rozwiązań ma szansę zostać zrealizowanych w praktyce: „bardzo dużo ustaw tworzonych jest w oderwaniu od rzeczywistości, od praktyki szpitalnej” – podkreślał Karniej. Następnie prelegent zwrócił uwagę, że w języku angielskim funkcjonują dwa określenia polityki zdrowotnej: health policy, czyli długofalowy plan działania na rzecz społeczeństwa, jakiegoś celu zdrowotnego, realizowany ponad podziałami politycznymi, a także health politics, czyli chęć rządzenia, bycia u władzy. Prelegent rozważał, który z tych rodzajów polityki zdrowotnej realizowany jest w Polsce. „Jeżeli będziemy szli w drugim kierunku, nie dojdziemy za daleko. Chciałbym takiej polityki zdrowotnej, która będzie funkcjonowała ponad podziałami, będzie realizowała potrzeby pacjentów, doceniała i szanowała podmioty wykonujące działalność leczniczą” – podsumował.

Ewa Książek-Bator, członek zarządu Polskiej Federacji Szpitali na początku swojego wystąpienia podkreśliła, że aktualnie pojawia się coraz więcej zawiłości, które utrudniają pracę systemu ochrony zdrowia oraz brak jest w nim usystematyzowania, zwłaszcza jeśli chodzi o inwestycje. „Wypuszczamy kolejne akty prawne, które sprawiają coraz więcej problemów, a tak naprawdę nie rozwiązują tych znanych nam już od lat” – dodała. Panelistka zwróciła także uwagę na to, że infrastruktura szpitalna sprzed kilkudziesięciu lat nie spełnia obecnie żadnych wymogów, a zarówno pracownicy jak i pacjenci powinni przebywać w godnych warunkach, dlatego tak istotne jest budowanie nowych obiektów i modernizacja istniejących.

Kwestię wpływu sektora prywatnego na jakość ochrony zdrowia poruszył Andrzej Sokołowski, prezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Szpitali Prywatnych. Sokołowski nawiązał do inicjatywy powstania ustawy o ochronie zdrowia, nad którą prace trwały już na początku tworzenia się sektora prywatnego, który wówczas reprezentował. Prelegent przyznał, że żadna partia nie była zainteresowana wzięciem pod uwagę tak kompleksowego, gotowego projektu. Kolejno przeszedł do roli sektora prywatnego w przeciwdziałaniu pandemii COVID-19. Sokołowski podkreślił, że szpitale prywatne udostępniły wówczas z dnia na dzień ponad 1000 łóżek, przeprowadzały również ok. 90% analiz.

Waldemar Malinowski, prezes zarządu Ogólnopolskiego Związku Pracodawców Szpitali Powiatowych swoje wystąpienie rozpoczął analizą sytuacji kadrowej w szpitalach. Jak zauważył, w wielu POZ lekarze w przeciągu najbliższych 6-7 lat znajdą się w wieku emerytalnym. Ponadto, aktualnie przeważa tendencja do podejmowania pracy jednocześnie w kilku różnych placówkach, co wpływa na przywiązywanie mniejszej wagi do leczenia poszczególnych pacjentów. Malinowski zwrócił także uwagę na konsekwencje przesunięcia ustalenia stawek ryczałtu na 2023 rok. Na koniec dodał, że poprawa działania systemu zależy w dużej mierze od współpracy: „wspólne działanie daje dwa razy lepsze wyniki. Może kiedyś przyjdzie taki czas, że będziemy bardziej optymistycznie patrzeć w przyszłość” – podsumował.

Temat profilaktyki w ochronie zdrowia podjęła Iwona Mazur, prezes zarządu Oddziału Dolnośląskiego STOMOZ. Zwróciła ona uwagę na potrzebę reorientacji systemu ochrony zdrowia w kierunku profilaktyki i promocji zdrowia. Podkreśliła, że edukacja społeczeństwa jest kluczem do tego, żeby zacząć myśleć o profilaktyce i należałoby zaangażować w ten proces takie grupy zawodowe, jak np. absolwenci zdrowia publicznego: „powinniśmy dołożyć należytej staranności o to, żeby (absolwenci zdrowia publicznego, przyp. red.) znaleźli się w systemie, żeby przejęli koordynację, prowadzili profilaktykę, edukowali dzieci w szkole. Jeśli zaczniemy pomagać rodzicom i uczyć dzieci, może nie będziemy mieli takiego naporu na szpitale” – stwierdziła.

Jarosław Kozera, ekspert Związku Pracodawców RP także nawiązał do znaczenia sektora prywatnego dla ochrony zdrowia. Zaznaczył, że jest on bardziej efektywny i bardziej zaawansowany pod względem postępu technologicznego. Kozera podkreślił, że w polskiej służbie zdrowia widoczne jest marnowanie pieniędzy na dużą skalę. Stwierdził, że 60% świadczeń mogłoby być udzielanych w formach alternatywnych. Na końcu prelegent, zgadzając się z przedmówcami podkreślił, że spotkania w gronie ekspertów są bezcenne, a wnioski z nich wyciągane mogą odegrać dużą rolę w poprawie sytuacji opieki zdrowotnej.

Temat opieki koordynowanej poruszył Andrzej Zapaśnik, ekspert Federacji Porozumienie Zielonogórskie, który już na wstępie zwrócił uwagę, że problemy szpitali nie powinny być omawiane oddzielnie od opieki ambulatoryjnej, bo system trzeba naprawiać od fundamentów. Prelegent zaznaczył, że w środowisku udało się wypracować koncepcję opieki koordynowanej w POZ, przetestowanej w programie pilotażowym i wpisanej do ustawy za sprawą prac zespołu ds. wdrożenia opieki koordynowanej, kierowanym przez dr hab. Agnieszkę Mastalerz-Migas. „Ten model został przyjęty przez środowisko właśnie dlatego, że wcześniej przez lata był wypracowywany przez środowisko – jest to pozytywny przykład sytuacji, gdzie propozycja środowiska została przyjęta przez decydentów i potraktowana jak własna” – podkreślił Zapaśnik.

Liliana Bielas-Kostyra, prezes NZOZ MEDICO Praktyka Lekarzy Rodzinnych i Specjalistów w Tychach nawiązała do kwestii opieki koordynowanej dodając, że została ona wprowadzona na bazie doświadczeń z projektów unijnych, jednak można było potraktować ją szerzej. Następnie prelegentka skupiła się na temacie projektów unijnych zaznaczając, że należy podchodzić do nich rozważnie i już na etapie składania wniosku myśleć o momencie zakończenia realizacji. Nawiązała także do projektów społecznych związanych z ochroną zdrowia i koniecznością uświadamiania pacjentów, że to oni sami są odpowiedzialni za własne zdrowie.

„Dlaczego w polskiej polityce opieka zdrowotna nie jest lubiana?” zapytał na wstępie Maciej Sokołowski, wiceprezes Zarządu Głównego STOMOZ i wyjaśnił, iż dzieje się tak dlatego, że inwestycje w opiekę zdrowotną dają efekt dopiero w kolejnej kadencji. Następnie prelegent przybliżył największe wyzwania z którymi aktualnie boryka się służba zdrowia. Zwrócił uwagę na młode pokolenie lekarzy i zmiany zachodzące w ich podejściu do wykonywania pracy, felczeryzację zawodu pielęgniarki czy ustawę podwyżkową. Następnie Sokołowski zauważył, że stan zagrożenia epidemicznego prawdopodobnie wkrótce zostanie uchylony, jednak możemy spodziewać się kolejnych pandemii, a mimo to w żaden sposób nie przygotowujemy się do nich na bazie doświadczeń z COVID-19: „czy nie czas na to, żeby pewne rzeczy rozwiązywać systemowo?” – zakończył.

Po zakończeniu panelu eksperci biorący w nim udział, bazując na tematach poruszanych zarówno podczas dyskusji jak i w czasie wykładów, stworzyli listę postulatów, pod którymi każdy z nich złożył podpis:

POSTULATY EKSPERTÓW UCZESTNICZĄCYCH W PANELU „AKTUALNE PROBLEMY I WYZWANIA W OCHRONIE ZDROWIA”

Gdynia 31.03.2023 r.

1. Przyjęcie ustawy o medycynie pracy z myślą o rozwoju profilaktyki i wykrywaniu chorób cywilizacyjnych na jak najwcześniejszym etapie.
2. Wyciągnięcie wniosków z doświadczeń epidemii i wojny:

• dobre praktyki w zakresie infrastruktury i promowanie ich wdrażania,
• zmniejszenie liczby specjalizacji lekarskich i promowanie specjalności ogólnych, takich jak: choroby wewnętrzne, chirurgia ogólna itd.

3. Wpisanie do systemu prawnego przepisów wprowadzających automatyczną, transparentną, coroczną waloryzację wycen świadczeń kontrolowanych przez NFZ.

Podpisano

• Liliana Bielas-Kostyra, prezes Stowarzyszenia Centrum Promocji Zdrowia MEDICO
• Piotr Karniej, członek zarządu Oddziału Dolnośląskiego STOMOZ
• Jarosław Kozera, ekspert Związku Pracodawców RP
• Jan Krakowiak, prezes Poddębickiego Centrum Zdrowia
• Ewa Książek-Bator, członek zarządu Polskiej Federacji Szpitali
• Waldemar Malinowski, prezes zarządu Ogólnopolskiego Związku Pracodawców Szpitali Powiatowych
• Iwona Mazur, prezes zarządu Oddziału Dolnośląskiego STOMOZ, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
• Dariusz Rajczyk, prezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej
• Andrzej Sokołowski, prezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Szpitali Prywatnych
• Maciej Sokołowski, wiceprezes Zarządu Głównego STOMOZ, wiceprezes Oddziału Dolnośląskiego STOMOZ
• Andrzej Zapaśnik, ekspert Federacji Porozumienie Zielonogórskie